احداث کریدور زنگه زور در منطقه تاریخی و قدیمی زنگزور شرقی ( ارمنستان کنونی ) سبب رشد و توسعه پایدار منطقه قفقاز جنوبی و همچنین کشورهای همسایه نظیر ایران و ترکیه می شود. بعد از جنگ آزادی وطن ( قره باغ آذربایجان ) که میان رژیم اشغالگر ارمنستان و جمهوری آذربایجان اتفاق افتاد. جنگ آزادی وطن با شعار ” قره باغ آذربایجان است ” 44 روز طول کشید و در نهایت با پیروزی حق بر باطل به نتیجه رسید. آذربایجان بعد از 33 سال اشغال خاک مقدس خود به آن دست یافت. رشادت و مجاهدتهای رزمندگان تورک جهان اسلام در جبهه آزادسازی قره باغ از یوغ اشغالگران ارمنی، سبب سیلی محکمی بر صورت کشورهای غربی شد. از اینرو پیرو یکی از بنده های ده گانه شکست ارمنستان اشغالگر در جنگ قره باغ، توافقی بین دو کشور برای جا به جایی کالا و محصولات بین این دو منطقه جمهوری آذربایجان ( سرزمین اصلی و جمهوری خودمختار نخجوان ) از خاک منطقه زنگه زور شرقی واقع در ارمنستان کنونی صورت پذیرفت. احداث آن قرار است مشکلات منطقه ای را از نظر ترانزیت و تأمین انرژی در میان کشورهای همسایه در این منطقه برای همیشه حل کند.
تأمین انرژی منطقه با احداث کریدور زنگه زور
اتصال باکو به ترکیه در پی همین راه حل مطرح شده است. پیش از این که در قره باغ صلح برقرار شود، روس ها می خواستند کریدورهای خودشان را از راه دریای سیاه در ترکیه به مدیترانه انتقال دهند. این کشور همیشه حامی آذربایجان بوده است و در این جنگ نیز طرف آنها را گرفته است. پس از صلح قدم های نویی را برای تأمین انرژی برداشته است. از طرف دیگر می توان نخجوان را درب ورودی جهان ترک دانست. زیرا طراحی بسیاری برای خطوط لوله های گاز منطقه صورت گرفته است که منجر به پیوند عمیق تر میان ترکیه و آذربایجان خواهند شد. اتباع این دو کشور می توانند بدون گذرنامه و کارت ملی به هر دو کشور رفت و آمد داشته باشند.
همواره کشورهای این منطقه به خصوص ترکیه و باکو دغدغه تأمین انرژی برای کشور خود را داشته اند. با احداث کریدور زنگه زور نیاز گاز طبیعی نخجوان کاملاً برطرف خواهد شد. ترکیه از راه نخجوان به قفقاز و آسیای میانه راه پیدا می کند و از طرف دیگر نیز نخجوان و آذربایجان به اروپا متصل می شوند.
مسیر احداث کریدور زنگه زور
احداث کریدور زنگه زور با هدف اتصال دو کشور ارمنستان و آذربایجان صورت می گیرد. در واقع، قرار است مسیری از داخل ارمنستان و از شهر کاپان در جنوب این کشور یک راه ارتباطی میان باکو و نخجوان ایجاد شود. این راه از شهر زنگیلان که در قره باغ که به تازگی آزاد شده است شروع می شود از کاپان به نخجوان می رسد. این مسیر به طور کامل در قره باغ اتفاق خواهد افتاد. بعد از این که این پروژه تمام شود، جاده ترانزیتی بین باکو و نخجوان به راه خواهد افتاد. اما این مسیر در مرز مشترک ایران با این منطقه تغییری را ایجاد نخواهد کرد.
بعد از مشخص شدن زمان افتتاح کریدور زنگه زور این کشورها باید توجه داشته باشند که مدیریت این جاده ترانزیتی که باکو را به نخجوان می رساند در دست روسیه خواهد بود. در ضمن، ایجاد این مسیر به این معنی نیست که قرار است در آینده جنگ دیگری بر سر منطقه قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان در نگیرد. هنوز بر سر شهرهایی در این منطقه میان این دو کشور توافقی برقرار نشده است.
احداث راه آهن در این مسیر
راه آهن قدیمی باکو – نخجوان و یک خط آهن جدید قارص را به اغدیر و نخجوان متصل خواهد کرد. نخجوان در سال های گذشته از طریق ایران و ترکیه توانسته بود تا حدودی مشکلات خود را مرتفع کند، اما با احداث این راه جدید پیش بینی می شود که نخجوان موقعیت بهتری خواهد یافت. ترکیه هم در این میان به دنبال استفاده از این فرصت است. در پی این تصمیم ترکیه قرار شد که میان آذربایجان و ترکیه یک خط آهن جدید این دو کشور را هم متصل کند. واقعیت این است که ایده خط آهن نخجوان تازه نیست و فکر ابتدایی آن به سال 2008 مربوط می شود. طی ده سال گذشته و صرف هزینه زیاد این راه آهن باکو به تفلیس و قارص احداث شد و دو کشور ترک آذربایجان و ترکیه، ارمنستان را دور زدند و از راه گرجستان به هم وصل شدند.
احداث کریدور زنگه زور بعد از مدت ها وضعیت جدیدی را ایجاد می کند که و دست این دو کشور را باز می کند تا بتوانند از طریق خط آهن جدید از راه نخجوان به هم وصل شوند. این مسیر منجر خواهد شد که این دور کشور و کشورهای منطقه بتوانند به سادگی به رفت و آمد بپردازند.
پیمانکار کریدور زنگه زور و اتصال آذربایجان به نخجوان
پیمانکار کریدور زنگه زور و اتصال آذربایجان به نخجوان می خواهد به اتصال بین این دو کشور و تداوم این راه کمک کند. این راه یک گام ترانزیتی مهم است. تا دیروز دو کشور ترکیه و آذربایجان برای رفت و آمد باید ارمنستان را دور می زدند و از طریق خط آهن باکو، تفلیس و قارص جا به جا می شدند. این مسیر گذرگاهی کوتاه است که مشکلات بسیاری را حل خواهد کرد. حالا راه جدیدی ایجاد شده است که به وسیله آن مسافران هم می توانند از آذربایجان در مسیری کوتاه میان باکو و نخجوان و با هزینه کمتر و در زمان کمتری رفت و آمد کنند.
حتی این مسیر در انتها به ایران هم متصل خواهد شد. اقدام های اولیه برای این کار انجام گرفته و در ادامه پروژه های بعدی نیز کلید خواهد خورد. در ضمن، اتصال این خط از راه ایران به افغانستان و پاکستان آینده روشن تری در انتظار کشور ایران نیز می داند. در واقع، ممکن است کشور ایران نیز با احداث کریدور زنگزور منتفع شود.
قره باغ و احداث کریدور زنگه زور
احداث کریدور زنگه زور یکی از بندهای توافق نامه صلحی است که بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان امضا شده است. این دو کشور از سال های گذشته بر سر منطقه قره باغ با هم جنگ داشته اند و هر دو دوست داشته اند که بر این منطقه حاکمیت کنند. بعد از جنگ آخری که در سال گذشته بین این دو کشور اتفاق افتاد، آنها بر سر مسائلی با هم صلح کردند. از آنجا که مدت های مدیدی بود که آذربایجان برای رفتن به ترکیه ارمنستان را دور می زد و از گرجستان راهی می شد، قراردادی مبنی بر اتصال این دو کشور از طریق نخجوان امضا شد.
واسطه گری کشورهای همسایه منجر به برقراری صلح بین این دو کشور شد. پس از این که صدام سقوط کرد، موضوع انرژی در مدیترانه شرقی اهمیت زیادی پیدا کرد. ترکیه با طرح ژئوپلیتیک وطن آبی سعی در حل این مسئله داشت. او این راه را در صدر قرار داد، زیرا مدیترانه برای ترکیه در مرکز واقع شده است.
احداث کریدور زنگه زور فرصت برای ایران
برخی تحلیلگران نیز احداث کریدور زنگه زور را تهدیدی برای ایران دانستند. این مسیر ممکن است در ظاهر برای ارتباط زمینی ایران و ارمنستان مفید باشد، ولی منافع اقتصادی ایران را در منطقه قفقاز با خطر مواجه می کند. ایران برای ارتباط با اروپا به ترکیه وابستگی بیشتری پیدا می کند که ممکن است این وابستگی به نوعی سیاست های ایران را در برابر این کشور ضعیف کند. امتداد این مسیر تا کشور عراق هم ممکن است اتفاق بیفتد که این اتفاق برای روس ها خوشایند خواهد بود. لحاظ کردن امتیازهای ویژه در مسیرهای ارتباطی آذربایجان با ارمنستان که از خاک ایران هم می گذرد، احداث با عجله و بدون برنامه کنسولگری در شهری کوچک قاپان در منطقه زنگزور شرقی قدیمی ( ارمنستان کنونی ) است که به بیشتر جنبه ژئوپولیتیکی برای دو کشور دارد. احداث کریدور زنگه زور در هر حال برای کشورهای این منطقه با منافع همراه خواهد داشت و کشور جمهوری اسلامی ایران نباید از غافله عقب بماند!